ODTÜ’de önemli bir akademisyen, önemli bir bilim insanı olmasının ötesinde, çok kritik ve zor bir dönemde rektörlük sorumluluğunu üstlenmek durumunda kalmıştır. Prof. Nuri Saryal, “ODTÜ Anılarım” adlı kitabında, kampüsün Kemal Kurdaş dönemindeki ilk ağaçlandırma çalışmalarından, rektör olarak sorumlu olduğu Hasan Tan sonrası dönemde eğitime yeniden başlanması sürecinde yaşanan zorluklara kadar bir dizi konunun ayrıntısına yer vermektedir. Prof. Saryal’ın;

“Türkiye’nin aydın geleceğini hazırlayan, güçlü bir ekonomiye ve uluslararası konuma ulaşmasını sağlayacak kadroları yetiştiren bu bilim yuvası, bazı çevreleri rahatsız etmiş olacak ki geçmişte, basın yoluyla kasten ve gerçek dışı haberlerle, ‘komünist yuvası’ olmakla itham edilmişti. Bu çevreler, Türkiye ekonomisine GAP Projesi’nin birkaç katı güç kazandırmakta olan ODTÜ’yü susturma, bilimsel düzeyini düşürerek sadece Türkçe bilen, teknisyen ve kalfa yetiştiren bir okul haline getirmek istemişler ve bu yönde birkaç kez harekete geçmişlerdir.

Bunlar arasında en kritik ve sancılı olanı, 1976-1979 yılları arasındaki dönem, ve özellikle ODTÜ’nün dokuz ay gibi uzun bir süre kapalı kaldığı ve güçlükle eski canlılığına kavuşturulduğu süreçtir.”

şeklindeki ifadesi (s.64) o dönemde yaşanan zorluk/sıkıntıların da ne derece büyük olduğuna işaret etmektedir.

Prof. Saryal Ocak 2007’de Mühendis ve Makina Dergisi’nde yayınlanan bir söyleşisinde (*), kendi Rektörlük dönemi ile ilgili olarak şöyle der:

“Benim evim defalarca bombalandı. Hasan Tan döneminde kapanan Üniversiteyi açtığım için çok suçluyum ben. Biz evimizin giriş katında oturuyorduk. Duvar yıkıldı, yukarı 4. kata çıkışımız bombalar yüzünden oldu. ODTÜ’yü kapatacaklardı. Üç ay daha kapalı kalsa ODTÜ, teknik okula çevrilecekti. Benim de istihbaratım vardı. Babamın arkadaşları vardı istihbaratta. Teknik okul yapacaklardı. İstemiyorlar, rahatsız oluyorlar. Bugün bir ODTÜ’nün sizi temin ederim birkaç GAP projesinden daha fazla getirisi var Türkiye’ye. Doksan bin mezunu var bugün ODTÜ’nün. Elli yılda doksan bin mezun, doksan bin ODTÜ’lü, hatta bazı üniversitelerimiz “en iyisi biziz” diyorlar, gidin kadrolarına bakın, profesörlerin hemen hepsi ODTÜ mezunudur. İyi üniversitelerin, vakıf üniversitelerinin mühendislik bölümlerine bakın, profesörleri ODTÜ mezunudur. Bir de dışarıdan getirdikleri vardır. Böyle olunca ODTÜ’nün varlığı dışarıdakileri, yabancıları çok rahatsız ediyor olmalı. Anlaşılan onların etkisiyle bizde de rahatsız olanlar vardı. ODTÜ’nün açılmaması gerekiyordu, telefonda bana söylüyorlardı. “ODTÜ’yü açmayacaksın!” dediler. Rektörlük sandalyesine oturduğum gün önce odama geldiler. Bir adam geldi ve dedi ki “Bana bak, bu üniversiteyi açmayacaksın! Ye, iç, gez, para çok.. Açarsan, iki kızın var…"

Prof. Saryal, 1977’nin Şubat ayında Mütevelli Heyeti Başkanı tarafından çağrıldığını ve ODTÜ rektörü olarak atanacağının söylendiğini belirtmektedir yazdığı kitapta. Ancak bir gün sonra, 14 Şubat 1977’de Hasan Tan ODTÜ’ye rektör atanır.

Hasan Tan, dokuz aylık boykotun sonucunda Kasım 1977’de ayrılmak durumunda kalsa da üniversitede istihdam ettiği militan kadro gitmemekte direnir. Bu dönemde ODTÜ’ye rektör vekili olarak atanan Prof. Saryal, üniversiteyi eğitime yeniden açarsa, ailesinin hedef olacağı yolunda tehditler alır. ODTÜ’de eğitime başlanınca, polis korumasına rağmen evi bombalanır. Failler meçhul kalır. Aynı gece ODTÜ’lü başka öğretim görevlisi veya yöneticilerin evleri veya arabaları da bomba hedefi olur. Kampüste de iki defa bomba patlar, bir öğrenci ölür. Bu olayların sonucunda Hasan Tan döneminde işe alınmış olan militan kadro okulu terk etmek zorunda kalır. Akabinde Prof. Saryal, çok hızlı bir şekilde dekanların ve bölüm başkanlarının seçim yoluyla atamasını yapar ve hızlandırılmış eğitim ile ODTÜ eski canlılığına kavuşmaya başlar.

12 Eylül 1980 öncesinde kendi isteğiyle rektörlük görevinden ayrılarak Almanya’ya gider. 1980 sonrası dönüşünde YÖK kurulmuştur. YÖK Başkanı İhsan Doğramacı bir kez daha ODTÜ rektörü olmasını teklif eder Prof. Saryal’a. Ancak karşılığında cuntanın isteği olarak ODTÜ’den solcu hocaların "temizlenmesi" şartını öne sürmüşlerdir. Saryal bu öneriyi reddettiğini de belirtmektedir anılarında. Emekli olana kadar öğretim görevlisi olarak ODTÜ’de çalışır. 22 Aralık 2020 tarihinde, 91 yaşında kaybettiğimiz mütevazı hocamız, akademisyen, bilim insanı, rektörümüz Prof. Dr. Nuri Saryal’ı minnetle ve saygıyla anıyoruz.

Prof. Saryal döneminden çok sonra, 2000’li yıllarda, ODTÜ’nün yine önemli zorluklarla yüz yüze kaldığı bir dönemde rektörlüğünü yapan ve kendisi de sadece bir hafta sonra ebediyete intikal eden Prof. Ahmet Acar, Prof. Saryal’ın cenaze törenine katılmış, açılan taziye sayfasına ise en başta yazanlardan biri olmuştu.

“Nuri Saryal hocamızın vefatı ile çok değerli bir akademisyenimizi; dirayetli, ilkeli ve ODTÜ’ye bağlı bir yöneticimizi kaybettik. Nuri hocamız, ülkemizin yaşadığı çok çatışmalı bir dönemde Üniversitemize, öğretim üyelerimize ve öğrencilerimize yönelik baskı ve tehditleri cesaretle göğüsledi. Kendisine, evine ve ailesine yönelik tehdit ve saldırılara rağmen ilkelerinden ve ODTÜ’ye karşı sorumluluklarından ödün vermedi. Çalkantılı ve çok zor bir dönemde ODTÜ’lülerin güvendiği bir rektör oldu. O yıllarda yaşananları ‘‘ODTÜ Anılarım’’ başlıklı kitabında ve sohbetlerinde içtenlikle ve alçak gönüllülükle paylaştı. Nuri Saryal hocamızın örnek kişiliği ve ODTÜ’ye hizmetleri, sevgi, saygı ve şükranla anılacaktır. Değerli ailesine, tüm sevenlerine ve ODTÜ’lülere başsağlığı dilerim. Rahmetli Nuri hocamız nur içinde uyusun.

Ahmet Acar”

(*) Prof. Saryal ve yaptıkları hakkında çok iyi bir bilgi kaynağıdır bu söyleşi. TMMOB Makina Mühendisleri Odası'nın web sitesinden Mühendis ve Makina Dergisi’nin pdf formatındaki söyleşi sayfalarına erişebilirsiniz.